14 Σεπτεμβρίου: Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων
της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης
Οι Πρόσφυγες στο Ναύπλιο το 1923 - 1924
Ξεκινώντας από ένα τεκμήριο, αφηγούμαστε μια ιστορία
Για την δημιουργία του Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος ξεκινήσαμε με το Αρχείο που διαθέτουμε στις συλλογές μας με ΑΒΕ: 447 και ΑΕΕ: ΔΙΟΙΚ.058.001. Η γενική περιγραφή της συλλογής είναι: "ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ" και περιέχει Μητρώο Οικογενειών προσφύγων της Μικράς Ασίας που ήρθαν στην περιοχή του Ναυπλίου. (1922 - 1924) Το συγκεκριμένο Αρχείο αποσπάστηκε από το Αρχείο που διαθέτουμε στις συλλογές μας με ΑΒΕ: 313 και γενική περιγραφή: "ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ" και η αποστέλλουσα αρχή ήταν το Υποθηκοφυλακείο Ναυπλίου. Η υπηρεσία μας διαθέτει εντός αυτόυ του Αρχείου ένα τεκμήριο που αναφέρεται ως "Μητρώο σίτισης Προσφύγων". Με βάση αυτό το τεκμήριο δημιουργήσαμε το Γεωγραφικό Πληροφοροριακό Σύστημα το οποίο και παρουσιάζουμε.
"Φθινόπωρο 1922. H κυρίως Έλλάδα, η μητέρα Πατρίδα, εγκαταλελειμένη, ταπεινούμενη από τους συμμάχους της, τις Μεγάλες Δυναμεις, που είναι οι Ηθικοί αυτουργοί της Μικρασιατικής καταστροφης, εκτός της πίκρας της, για την άδικη ήττα της, καλεlται να αντιμετωπίσει, με πολύ συμπάθεια και πόνο, και το μεγάλο γι' αυτή πρόβλημα των προσφύγων, που σαν επακόλουθο εδημιουργήθηκε.
Τους πρόσφυγες, που ήλθαν, τότε, στην Έλλάδα, μπορούμε να τους κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες. Είναι εκείνοι που ήλθαν αμέσως, μετά την κατάρρευση του μετώπου και εκείνοι που ήλθαν αργότερα, ως «ανταλλάξιμοι», σύμφωνα με τήν υπογραφείσα, την 24-6-1923, Συνθήκη της Λωζάνης και τη σχετική Σύμβαση.
Οι πρώτοι, προήρχοντο από τις περιοχές, που κατά την εκστρατείαν κατέλαβε και στη συνέχεια εγκατέλειψεν ο Ελληνικός Στρατός και οι άλλοι, οι «ανταλλάξιμοι», άπ' όλα τ' άλλα μέρη, Άνατ. Θράκη, Μ. Άσία, Πόντο, Κουρδιστάν κλπ. Οι πρώτοι, όσοι φυσικά επέζησαν και κατόρθωσαν να ξεφύγουν την οργήν και την εκδίκησιν των αφηνιασμένων Τούρκων, ήλθαν σε άθλια και απερίγραπτη τραγική κατάσταση. Γυμνοί, ρακένδυτοι, βασανισμένοι, πονεμένοι, χωρίς να φέρουν τίποτε μαζί τους, που μόλις, όπου φύγει - φύγει, μπόρεσαν να σώσουν τη ζωή τους.
Οι «ανταλλάξιμοι», ήρθαν αργότερα, με καλύτερες συνθήκες. Πήραν μαζί τους ό,τι μπορούσαν να μεταφέρουν και ήλθαν με ναυλωμένα πλοία, ασφαλώς όχι με
στοιχειώδεις ανέσεις, αλλά με ταλαιπωρίες και στερήσεις.
Η Ελλάδα εκαλείτο και έπρεπε να αντιμετωπίσει και το μεγαλο πρόβλημα των προσφύγων. Το μεγάλο αυτό πλήθος, του ενός και μισού εκατομμυρίου των
κατατρεγμένων αδελφών μας προσφύγων, που ζητούσαν ασφάλεια, προστασία, επιβίωση.
Έτσι, ίδρυσε, με την συμπαράσταση, της τότε Κοινωνίας των Εθνων, την ΕΠΙΤΡΟΠΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ.
Το τότε Υπουργείον ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΣ, σε συνεργασία με την ανωτέρω επιτροπή, προέβη στήν ανοικοδόμηση οικημάτων, σε δημιουργηθέντες
προσφυγικούς συνοικισμούς, στα μεγάλα οικιστικά κέντρα και σε πολλά άλλα μερη της Έλλάδος."
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννου Αθ. Γιαννόπουλου "Οι Αξέχαστες πατρίδες και ο προσφυγικός συνοικισμός "Νεον Βυζάντιον" Ναυπλίου"
Οι πρόσφυγες της Αργολίδας
"Η περιοχή της Αργολίδος, για πολλούς λόγους, προσέλκυσε το ενδιαφέρον εγκατάστασης μεγάλου αριθμού προσφύγων.
Ο Αργολικός κόλπος, με την εύφορη και γόνιμη πεδιάδα του, προσφέρεται ιδιαίτερα για την καλή εγκατάσταση και διαβίωση των προσφύγων.
Επίσης, το ιστορικό Ναύπλιο, με το λιμάνι του και ως έδρα των Τούρκων Αγάδων, είχε συχνή επικοινωνία με τη Μικρά Ασία. Ως εκ τούτου, η περιοχή ήταν γνωστή στους Μικρασιάτες Έλληνες και μη.
Γνωστό είναι ακόμη ότι πολλά χρόνια πριν από το 1922, τόσο κατά την Τουρκοκρατία όσο και μετά, πολλοί Μικρασιάτες κατοικούσαν στην περιοχή και κυρίως στο Ναύπλιο. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ο αγωνιστής Μοσχονησιώτης, ο οποίος πρώτος ανέβηκε στο Παλαμήδι κατά την ιστορική εκπόρθησή του (1822), καταγόμενος από την επαρχία Κυδωνιών. Επίσης, ο καλλικέλαδος Πρωτοψάλτης του Ι. Ναού Αγίας Τριάδος Προνοίας Ναυπλίου, Στείδης Ελ. Επιστράτοπουλος, καταγόταν από το Αϊβαλί, όπως και άλλοι.
Για όλους αυτούς τους λόγους, στην Αργολίδα εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι εγκαταστάσεις έγιναν σταδιακά σε διάφορες περιοχές, αλλά κυρίως σε τρεις κεντρικές: το Άργος, το Ναύπλιο και τα παράλια του Αργολικού κόλπου. Εκεί οι πρόσφυγες ξανάφτιαξαν τα νοικοκυριά τους, προόδευσαν και δημιούργησαν μια αξιοθαύμαστη κοινωνική και οικονομική ζωή.
Στο Άργος, οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ενορίας Κοιμήσεως Θεοτόκου, σε ξεχωριστό χώρο που έλαβε την ονομασία «Νέος Κόσμος».
Στα παράλια του Αργολικού κόλπου, περίπου στο μέσον της παραλιακής ζώνης μεταξύ Ναυπλίου και Μύλων, ίδρυσαν αμιγή προσφυγική κοινότητα: τη σημερινή κωμόπολη «Νέα Κίος». Τονίζεται ότι ήταν αμιγής, γιατί όλοι αυτοί οι πρόσφυγες προέρχονταν από την ιστορική Κίο της Βιθυνίας. Ήταν φυσικό λοιπόν να θελήσουν να μείνουν όλοι μαζί και να ιδρύσουν τη δική τους κοινότητα, τη «Νέα Κίο», ως ζωντανή ανάμνηση της αλησμόνητης πατρίδας τους."
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννου Αθ. Γιαννόπουλου "Οι Αξέχαστες πατρίδες και ο προσφυγικός συνοικισμός "Νεον Βυζάντιον" Ναυπλίου"
Η επιτροπή Αποκατάστασης των Προσφύγων στα σχολικά βιβλία
Σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο της Ιστορίας της Γ' λυκείου στην σελίδα 153-169 (1. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων)
" Η ελληνική κυβέρνηση, μπροστά στο τεράστιο έργο της περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων που έπρεπε να αναλάβει, ζήτησε τη
βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ). Με πρωτοβουλία της ΚΤΕ, το Σεπτέμβριο του 1923 ιδρύθηκε ένας αυτόνομος οργανισμός με
πλήρη νομική υπόσταση, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), με έδρα την Αθήνα. Βασική αποστολή της ήταν να εξασφαλίσει
στους πρόσφυγες παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση."
"Η ΕΑΠ επιδίωξε ώστε οι πρόσφυγες που προέρχονταν από τον ίδιο οικισμό ή έστω την ευρύτερη περιοχή του να εγκατασταθούν μαζί στο ελληνικό έδαφος. Σ’ αυτό εν μέρει οφείλονται και τα τοπωνύμια Νέα Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Μουδανιά, Νέα Αλικαρνασσός κ.ά. Σε λίγες όμως κοινότητες έγινε αυτό δυνατό. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις περιλάμβαναν πρόσφυγες διαφορετικής προέλευσης."
"Μαρτυρίες μικρασιατων: Βγάλαμε επιτροπή και γύρισε διάφορα μέρη να βρουν ένα καλό χωριό. Πήγαμε στα Γρεβενά, όπου μείναμε πέντε μέρες. Μετά σκορπίσαμε στα γύρω χωριά. Εδώ στο Βατόλακκο (Κοζάνη) ήρθαμε το 1925. Οι πιο πολλοί βρίσκονται στο χωριό Φυλή των Γρεβενών. Δόξα τω Θεώ, καλούτσικα περνάμε εδώ. Έχουμε γεωργία, κάνουμε καπνά, σταφύλια. Τα παιδιά μας μαθαίνουν γράμματα. Δεν έχουμε πια εκείνο το φόβο των Τούρκων."
Προέλευση του Αρχειακού Υλικού
Το αρχειακό υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την δημιουργία της Yπηρεσίας "Οι Πρόσφυγες στο Ναύπλιο το 1923 - 1924" προέρχεται από το αρχείο της Yπηρεσίας του τμήματος ΓΑΚ Αργολίδας με ΑΒΕ: 447 και ΑΕΕ: ΔΙΟΙΚ.058.001.
Η γενική περιγραφή της συλλογής είναι: "ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ" και περιέχει Mητρώο Oικογενειών προσφύγων της Μικράς Ασίας που ήρθαν στην περιοχή του Ναυπλίου.
Συγκεκριμένα ξεκινώντας από το Μητρώο σίτησης των προσφύγων που διατηρεί η υπηρεσία μας, κάναμε μεταγγραφή των στοιχείων του μητρώου σε ένα ηλεκτρονικό Αρχείο. Συγεκριμένα μεταγράψαμε τα εξής στοιχεία: Όνομα, Επώνυμο, Α/Α Οικογένειας, Α/Α Μέλους, Τόπος Καταγωγής, Ηλικία, Επάγγελμα.
Με βάση αυτά τα στοιχεία δημιουργήσαμε εντός της Υπηρεσίας και με δικά μας μόνο μέσα και κόπο, το Γεωγραφικό Πληροφοροριακό Σύστημα το οποίο σας παρουσιάζουμε με το όνομα "Οι Πρόσφυγες στο Ναύπλιο το 1923 - 1924". Στο Σύστημα μπορεί να γίνει αναζήτηση όλων των παραπάνω στοιχείων είτε με βάση το επώνυμο των προσφύγων, είτε με βάση τον τόπο καταγωγής που δήλωσαν οι ίδιοι. Σε ορισμένες περιπτώσεις που κάποιο στοιχείο ήταν δυσανάγνωστο ή που δεν μπορέσαμε να ταυτοποίησουμε τον τόπο καταγωγής των προσφύγων με τον αρχικό οικισμό έναρξης, έχουμε αφήσει στο Πληροφοριακό μας Σύστημα την λέξη "Άγνωστο". Στν περίπτωση που κάποιος πολίτης μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε την Υπηρεσία μας με τις εγγραφές που εμφανίζονται ως "Άγνωστοι" είτε έχοντας διαβάσει κάποια πηγή, είτε έχοντας πληροφορίες από τους προγόνους του, παρακαλούμε να επικοινωνήσει μαζί μας στο email: mail@gak.arg.sch.gr
Διαδικασία που ακολουθήσαμε για την Δημιουργία της Υπηρεσίας και μελλοντικές βελτιώσεις
Για την δημιουργία του Γεωγραφικού Πληροφοριακού Συστήματος ξεκινήσαμε με το Αρχείο που διαθέτουμε στις συλλογές μας με ΑΒΕ: 447 και ΑΕΕ: ΔΙΟΙΚ.058.001. Η γενική περιγραφή της συλλογής είναι: "ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ" και περιέχει μητρώο οικογενειών προσφύγων της Μικράς Ασίας που ήρθαν στην περιοχή του Ναυπλίου. (1922 - 1924) Το συγκεκριμένο Αρχείο αποσπάστηκε από το Αρχείο που διαθέτουμε στις συλλογές μας με ΑΒΕ: 313 και γενική περιγραφή: "ΑΡΧΕΙΟ ΥΠΟΘΗΚΟΦΥΛΑΚΕΙΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ" και η αποστέλλουσα αρχή ήταν το Υποθηκοφυλακείο Ναυπλίου.
Η όλη διαδικασία που ακολουθήσαμε περιγράφεται αναλυτικότατα στο παρακάτω έγγραφο.
Τρόπος Χρήσης της Υπηρεσίας
Στην Υπηρεσία μπορεί να γίνει αναζήτηση με δύο τρόπους, είτε με βάση το Επώνυμο των προσφύγων, είτε με βάση το όνομα της Πόλης καταγωγής τους. Πατώντας πάνω στο πράσινο κουμπάκι επιλέγεις όποιον από τους δύο τρόπους θες.
Στη συνέχεια αν η αναζήτηση γίνεται κατά όνομα, διαλέγεις το γράμμα της Αλφαβήτας από το οποίο ξεκινά το επώνυμο του ατόμου που ψάχνεις. Επιλέγεις το επώνυμο και από κάτω αναπτύσσονται όλα τα άτομα που ξεκινάνε από το συγκεκριμένο επώνυμο. Επιλέγεις το συγκεκριμένο άτομο που θες και αυτόματα το σύστημα σε πηγαίνει στην πολή καταγωγής του συγκεκριμένου ατόμου και επίσης σου βγάζει ένα πλαίσιο με όλα τα στοιχεία του. Όλα τα μενού είναι αναδυόμενα, όταν τα επιλέγεις επεκτείνονται και όταν τα ξανά επιλέγεις επανέρχονται στην αρχική τους θέση.
Αν η αναζήτηση γίνεται κατά Πόλη, διαλέγεις την Πόλη που αναζητάς. Αυτόματα αναπτύσσονται ακριβώς από κάτω όλα τα άτομα που έχουν ως καταγωγή την συγκεκριμένη πόλη ή χωριό ή ευρύτερη περιοχή. Επιλέγεις το συγκεκριμένο άτομο που θες και αυτόματα το σύστημα σε πηγαίνει στην πολή καταγωγής του συγκεκριμένου ατόμου και επίσης σου βγάζει ένα πλαίσιο με όλα τα στοιχεία του. Όλα τα μενού είναι αναδυόμενα, όταν τα επιλέγεις επεκτείνονται και όταν τα ξανά επιλέγεις επανέρχονται στην αρχική τους θέση.
